Verplichte vergunning voor Zaanse glazenwassers tegen criminaliteit
In Zaanstad geldt sinds 1 juli 2024, als eerste gemeente in Nederland, een vergunningplicht voor glazenwassers. Hiermee wil burgemeester Jan Hamming ondermijnende criminaliteit in deze branche een halt toeroepen. Ook de bijkomende verplichting voor glazenwassers om bankbetalingen mogelijk te maken moet daaraan bijdragen. Maar er is méér nodig, vindt Hamming. Hij pleit voor een landelijke aanpak.
Een mijlpaal, noemt Hamming het op LinkedIn: de eerste vergunning die hij onlangs kon uitreiken aan een Zaanse glazenwasser. “Met de vergunning kunnen wij als gemeente én u als klant makkelijker het onderscheid maken tussen de eerlijke ondernemer en de onderwereld”, schrijft Hamming. Hij meldt ook dat glazenwassers in Zaanstad nu de optie moeten bieden om via bankrekening te betalen, bijvoorbeeld op factuur, door te pinnen of met een Tikkie. “Zo voorkomen we malafide praktijken, waaronder witwassen en arbeidsuitbuiting.”
Ondermijnende criminaliteit
De huidige glazenwasserspraktijken zijn door de vermenging van de onderwereld en bovenwereld een typisch voorbeeld van ondermijnende criminaliteit. Hamming noemt de manier waarop criminele netwerken in de branche te werk gaan “schokkend”, met “intimidatie, geweld en afpersing”. De criminelen buiten arbeidsmigranten uit en bepalen met geweld en bedreigingen in grote delen van het land wie in welke wijken ramen mogen reinigen. Dit leidt tot schrijnende leef- en werkomstandigheden voor arbeidsmigranten en intimidatie van bonafide glazenwassers.
Een samenwerkingsverband van onder meer de Politie, Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA), UWV en gemeente Zaanstad probeert de malafide bedrijfjes in de glazenwasserij actief te bestrijden. Dit zogeheten Integraal Interventieteam doet dit door criminele netwerken en verdienmodellen zo veel mogelijk te verstoren. Marcel Keijzer van de NLA: “Het is een landelijk probleem, maar veel gebeurt nog steeds vanuit Zaanstad. Daar zitten naar schatting honderden bedrijfjes, die bijna allemaal met arbeidsmigranten werken. Zij worden vaak onderbetaald en soms met meerdere personen illegaal in een woning gehuisvest.”
“Het lastige daarbij is dat de bedrijfjes moeilijk te controleren zijn”, vertelt projectleider Integraal Interventieteam Ruud de Bie op Nederland tegen de georganiseerde misdaad. “Je bent afhankelijk van meldingen van misstanden, zoals bedreiging, gevaarlijke werkomstandigheden of illegale onderverhuur. Maar juist die meldingen zijn er nauwelijks.”
Extra kwetsbaar
Het probleem is hardnekkig, zeker in kwetsbare gebieden waar veel inwoners worstelen met armoede, hun gezondheid en schulden, zoals Zaandam-Oost en andere gebieden van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. In de gemeente Zaanstad zijn er grote zorgen over de leefomstandigheden van Bulgaarse gezinnen. Bulgaarse arbeidsmigranten wonen met hun familie vaak met velen in kleine ruimtes en betalen via hun werkgever een torenhoge huur. Burgemeester Hamming schrikt elke keer als hij dit ziet: “1000 euro voor een vochtige kelder is geen uitzondering.” Hij vindt het onaanvaardbaar. De slechte leef- en arbeidsomstandigheden hebben volgens expertisecentrum Pharos hun weerslag op de gezondheid van de Bulgaarse arbeidsmigranten en hun gezinnen.
Noodzakelijke maatregel
Hamming ziet de verplichte vergunning als een verregaande maar noodzakelijke maatregel om het verdienmodel van de malafide glazenwasbedrijfjes te doorkruisen. De voorwaarde dat klanten niet alleen contant maar ook via hun bankrekening moeten kunnen betalen, is een belangrijk onderdeel daarvan. Verder vraagt de gemeente Zaanstad inwoners alert te zijn en bij hun glazenwasser te checken of ze ook via een bankrekening kunnen betalen. Ook handhaaft de politie met controles op straat en huisbezoeken en deelt zij zo nodig stevige boetes uit. Ten slotte werkt de gemeente aan een beter hulpaanbod voor de Bulgaarse gemeenschap, onder andere met een nieuw informatiepunt.
Landelijke aanpak
Tegelijkertijd is er méér nodig om de problematiek effectief aan te pakken en dat kan de gemeente volgens Hamming niet alleen. Er is samenwerking nodig met overheidsinstanties zoals de Politie, het OM, de Belastingdienst en de NLA. In een brief heeft hij met steun van andere burgemeesters daarbij ook het Rijk om hulp gevraagd om te voorkomen dat het probleem zich verplaatst. Burgermeester Hamming pleit voor een landelijke aanpak waarin er afspraken met de glazenwassersbranche komen over bankbetalingen, mogelijkheden verkend worden om naar het buitenland gesluisd geld terug te vorderen en arbeidsmigranten te helpen bij de terugkeer naar hun land van herkomst.