'Als je echt werk wil, heb je dat binnen twee dagen geregeld'
De ‘perspectieflocatie’ voor dakloze Oost-Europese arbeidsmigranten in Eindhoven startte sinds eind 2023 circa 180 begeleidingstrajecten op. Inmiddels is de uitkomst dat ongeveer 60% van de arbeidsmigranten binnen 10 dagen ‘werk met accommodatie’ vindt, circa 20% terugkeert naar het land van herkomst en 20% uitvalt. De zogeheten perspectieflocatie verlicht daarmee de druk op kwetsbare gebieden als Gestel en Woensel.
Eindhoven, aan de rand van Veldhoven. Op het terrein van de winter- en crisisnoodopvang asiel is sinds december vorig jaar een paviljoen met 15 bedden geopend voor dakloze arbeidsmigranten uit de Europese Unie. We worden geëscorteerd naar het terrein door een beveiliger. Een man van een jaar of 55 zit samen met een begeleidster achter een computer. Hij zoekt naar werk en zij geeft hem tips voor het maken van een cv. Hij raakte onlangs zijn werk kwijt en werd dakloos. Barka, de organisatie die zich bekommert om de groeiende groep dakloze Midden- en Oost-Europese migranten, attendeerde hem op deze perspectieflocatie.
Vaak gaat het bij dakloosheid om arbeidsmigranten uit Midden en Oost-Europa. “Sommigen zijn erg kwetsbaar”, vertelt Maaike Baggerman, projectmanager Actieplan EU-arbeidsmigranten bij de gemeente Eindhoven. “Het komt ook voor dat de arbeidsmigranten overlast veroorzaken nadat ze hun werk en onderdak zijn kwijtgeraakt. Denk aan openbare dronkenschap en intimidatie van buurtbewoners.”
Aangescherpt deurbeleid
De centrale inloop voor daklozen in de Visserstraat in Eindhoven Woensel zorgde voor een aanzuigende werking op arbeidsmigranten waardoor de overlast in die wijk toenam. Veel buurtbewoners in Woensel, 1 van de 20 gebieden van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid, waren het beu.
De gemeente nam mede daarom eind 2023 op het terrein van de winternoodopvang het initiatief voor de perspectieflocatie. De locatie biedt gemotiveerde dakloze arbeidsmigranten tijdelijk onderdak en de kans om via een veilige en snelle route werk en onderdak te vinden. Of om een snelle route naar het thuisland te nemen, als werk vinden niet lukt door bijvoorbeeld een verslaving of andere problemen. Met het aangescherpte deurbeleid van maart 2024 voor de opvang in Woensel, wil de gemeente arbeidsmigranten uit de EU bewegen naar de pilot.
De pilot voor dakloze arbeidsmigranten is onderdeel van het Eindhovense actieplan EU-Arbeidsmigranten 2024-2026 (zie onderaan deze pagina). De 5 grote steden en Venlo kregen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een bijdrage voor een pilot voor kortdurende opvang van dakloze arbeidsmigranten. De gemeente Eindhoven legde zelf nog een deel bij om de problematiek rond arbeidsmigranten grondig aan te pakken. “Naast de pilot die zich richt op dakloze EU-burgers zetten we in op preventieve maatregelen om dakloosheid en uitval uit het arbeidsproces te voorkomen”, aldus projectleider Maaike Baggerman.
Direct aan de slag
Gemotiveerde dakloze arbeidsmigranten worden via organisaties als Barka, Springplank of het Leger des Heils geattendeerd op de perspectieflocatie. “Daarna volgt een gesprek”, vertelt locatiemanager Miriam Cremers van het Leger des Heils. “Samen kijken we of een kandidaat – meestal gaat het om alleenstaande mannen – in aanmerking komt. Heeft hij een ID-bewijs en een burgerservicenummer? Is er sprake van verslavingsproblematiek? Is hij gemotiveerd om zijn leven weer op de rit te krijgen?''
Bij bevonden geschiktheid mogen arbeidsmigranten eerst even tot zichzelf komen. Ze krijgen een bed en kledingkast in een kamer voor maximaal twee personen. Het is er schoon en opgeruimd: “Koken, wassen en schoonmaken doen ze allemaal zelf”, vertelt Miriam. Lang bijkomen is er niet bij: de begeleiding naar werk of land van herkomst start na enkele dagen. “We gaan direct aan de slag met een cv en moedigen de arbeidsmigranten aan om de lijst met uitzendbureaus van Barka af te bellen.”
Dat lukt boven verwachting, is de ervaring: inmiddels zijn er circa 180 trajecten opgestart met een positieve uitstroom van 80%: 60% van de arbeidsmigranten vindt binnen tien dagen ‘werk met accommodatie’. Ongeveer 20% keert terug naar land van herkomst en 20% valt uit. Miriam: “Als je echt werk wil dan heb je dat binnen twee dagen geregeld.”
Op straat
Zoals Aleksander (niet zijn echte naam, red.), een goedmoedige Poolse arbeidsmigrant. “Morgen zou ik eigenlijk beginnen als order picker”, vertelt hij in half Engels-half Duits. “Ik ben gisteren alleen gewond geraakt aan mijn been door een vechtpartij op straat. Een dronken man boorde een ijzeren staaf in mijn scheenbeen. Ik kan nu nog niet werken.” In de regel doet hij fysiek zwaar en laaggeschoold werk in een distributiecentrum.
Vier jaar geleden kwam Aleksander naar Nederland samen met zijn nu ex-vriendin. Zij had een goede baan, hij werkte op Schiphol en op de bloemenveiling. Totdat zijn relatie strandde. “Een trauma”, zegt hij. Sindsdien werkt hij via uitzendbureaus. “Het is een way of life”, zegt hij. “I go where the work is.”
Aleksander kijkt ernaar uit om weer aan de slag te gaan. Hij heeft dan ook meteen een dak boven zijn hoofd, een voordeel. Nadeel is dat hij ook direct zijn ‘accommodatie’ verliest zodra het werk stopt, zoals onlangs gebeurde. Wat er precies voorviel tussen hem en zijn werkgever, is onduidelijk. Wel vertelt Aleksander dat hij de afgelopen dagen op straat leefde: “Soms sliep ik in de parkeergarage in het centrum. Uit verveling dronk ik veel, het ging steeds slechter met me.”
Nieuwe start
“Via bevriende arbeidsmigranten hoorde ik dat ik hier terecht kon voor een nieuwe start”, vertelt Aleksander. Hij is er nu negen dagen en drinkt niet meer. Hij strekt zijn handen uit: “Kijk, mijn handen trillen niet meer.” Drinken en gebruik van drugs zijn streng verboden op de perspectieflocatie. Iedere dag worden kledingkasten en tassen gecontroleerd door een bewaker die 24 uur per dag aanwezig is.
“Dat is nodig, we vinden regelmatig drank en softdrugs“, vertelt de beveiliger. “Ook op de vriezer zit een slot: dat is helaas nodig, anders is-ie zo leeg. In de vriezer worden kant-en-klaarmaaltijden bewaard, maar op de pilot wordt zoveel mogelijk gezamenlijk gekookt. De sfeer is gemoedelijk, er zijn eigenlijk nooit problemen.”
Naast orde en regelmaat biedt de perspectieflocatie persoonlijke aandacht. “Veel bewoners hebben een laag zelfbeeld. Door onze menswaardige benadering vinden ze hun eigenwaarde terug”, vertelt Zsuzsanna, begeleider bij het Leger des Heils. “Het team zorgt voor warmte, duidelijkheid en veiligheid en spreekt mensen aan op hun gedrag wanneer dat nodig is.” Aleksander is er blij mee: “Everything is clean, quiet and not aggressive.”
Fysiek te zwaar
Johanna (niet haar echte naam, red.), een slanke Roemeense vrouw van eind 30 met lang zwart haar en een gehavend gezicht, rookt een sigaret voor de ingang van het paviljoen. Ze is hier sinds gisteren, nadat ze in elkaar werd geslagen door haar vriend. “I am not good”, zegt ze. Vijf maanden geleden kwam ze naar Nederland. Het werk dat ze in een distributiecentrum deed was fysiek te zwaar. Al snel viel ze uit, verloor haar onderdak en leefde op straat. Via de politie kwam ze terecht bij de perspectieflocatie. “I wanna go home”, zegt ze zichtbaar aangeslagen. “Hier helpen ze me bij mijn terugkeer. Mijn zus gaat me helpen waar ze kan, maar ze heeft zelf ook problemen en weinig geld.”
De vraag dringt zich op: hoe verder met de pilot voor dakloze arbeidsmigranten? “De perspectieflocatie heeft haar nut bewezen, maar het komt ook voor dat mensen terugvallen in oude patronen of dat er sprake is van psychiatrische problematiek”, vertelt Zsuzsanna.
Voor Miriam is de belangrijkste winst van de perspectieflocatie dat ze arbeidsmigranten echt iets te bieden heeft. “Ik werkte voorheen jaren in een daklozenopvang en zag veel daklozen langzaam afglijden. Vooral de arbeidsmigranten, want die konden niet in de nachtopvang terecht en moesten allemaal buiten slapen. Sommigen van hen heb ik nu, jaren later, opgenomen in deze perspectiefopvang en zijn begeleid naar werk.”
Fotografie: Nadine van den Berg
Lees hieronder meer over het Actieplan EU-Arbeidsmigranten 2024-2026 in Eindhoven.